‘Midden in de nacht werd ik badend in het zweet wakker. Mijn hart ging als een razende tekeer en ik had het gevoel dat mijn borst uit elkaar zou kunnen springen. ‘Oh god, nou is het mijn beurt,’ was mijn eerste gedachte. De angst dat ik razendsnel op weg was naar een infarct, dat het al te laat was om er iets tegen te doen, kneep met kille handen mijn keel dicht. Zo groot werd mijn paniek dat ik half gillend, half huilend geluiden begon te maken die mijn vrouw wekten. Alsof ze verwacht had dat het een keer moest gebeuren, sprong ze meteen het bed uit en een kwartier later had ze de dokter in huis. Een kwartier waarin ik voor mijn gevoel verschillende keren ben doodgegaan. De geruststelling die ik later van de specialist kreeg: “Uw hart is in orde”, heb ik nooit echt kunnen geloven. Zo vaak kwamen dit soort slaaponderbrekingen terug, dat ik tenslotte angst kreeg om naar bed te gaan. Ik hoefde alleen nog maar aan mijn angst om dood te gaan te denken, en mijn hart begon al.’

Deze woorden werden neergeschreven door een nationaal bekende toneelspeler in een periode waarin hij het uiterste van zichzelf vergde en zeven jaar voordat hij, nog altijd tot het uiterste gaand, overleed aan een hartinfarct.

Hij is een van de vele duizenden mensen, die ieder jaar weer, sterven aan een ziekte waar ze zelf hard voor gewerkt hebben. Hart- en vaatziekten, bepaalde vormen van kanker, aandoeningen van de luchtwegen, van de lever en van andere organen, ontstaan of verergeren mede door de manier waarop we ons gedragen. Ik heb het dan niet alleen over de manier waarop we ons voeden of bewegen, maar ook over hoe we met spanningen en conflicten, met stress, in ons leven omgaan. De term stress is afkomstig uit de natuurkunde en betekent daar zoiets als de druk die je op een bepaald materiaal kunt uitoefenen totdat het vervormt of scheurt. In de psychologie betekent stress meestal de druk of spanning waaronder iemand op zijn werk of in zijn privé -leven staat als gevolg van taken, conflicten of onvervulde behoeften. Stress is niet per se slecht of ongezond, want het ervaren van bepaalde spanning zoals voor een examen, leidt er vaak toe dat ons lichaam en onze geest gemobiliseerd worden op in een korte tijd een zo goed mogelijke prestatie te leveren. Stress is ongezond als het chronisch wordt. Voor bepaalde mensen in het leven één groot examen. Ze zijn altijd in competitie met anderen of ze ervaren voortdurend spanning in sociale contacten, angstig als ze zijn over wat anderen voor gedachten of gevoelens jegens hen kunnen hebben. Voor andere mensen geldt dat ze voortdurend meer op hun schouders nemen dan ze eigenlijk aankunnen: ze gebruiken steeds 100% of meer van hun motorvermogen. De symptomen van chronische stress zijn niet alleen hinderlijk, maar op den duur gevaarlijk. Vroege signalen zijn klachten als gestoorde slaap, hyperventilatie, chronische moeheid, maagzuur, misselijkheid, duizeligheid, spierpijn in rug en nek. Verder te veel alcohol drinken, te veel eten en roken, een depressieve of gedeprimeerde stemming en een sterke neiging om defensief (‘laat me nou, bemoei je er niet mee’) te reageren. Als dit soort symptomen regelmatig enkele weken of langer voorkomen, dat is er iets mis met onze ‘stresshuishouding’ en neemt het risico op ziekte duidelijk toe. Het wordt dan tijd om ons te gaan inenten tegen stress. Om effectief te zijn moeten we onszelf een cocktailspuit toedienen, waarin bij voorkeur de volgende 12 ingrediënten zitten.

Benieuwd naar de 12 ingrediënten? Schrijf je in en volg de colleges