Recensie: Mijn stijl van Toon Gerbrands – een interessant en intrigerend boek over wat topsport vraagt van goed management en hoe goed management kan bijdragen aan topsport.

Recensie van Paul Misdorp via Managementboek.nl

Mijn stijl van Toon Gerbrands is een interessant en intrigerend boek over wat topsport vraagt van goed management en hoe goed management kan bijdragen aan topsport.

Artikel

Het boek boeit van het begin tot het einde, omdat topsport onvergelijkbaar is met andere sectoren uit de maatschappij: de constante eindigheid van prestaties en de emotie die het losmaakt bij mensen, geeft het een unieke positie. Het is precies zoals Paus Johannes Paulus II ooit gezegd schijnt te hebben: ‘van alle onbelangrijke dingen is voetbal het belangrijkste’. Dat geldt voor sport in het algemeen, maar voor topsport in het bijzonder. Het gaat niet primair over geldelijke winst, ook niet om het goede te doen voor de kwaliteit van de samenleving. En toch …… er gaan enorme hoeveelheden kapitaal in om, het gaat over organisatorische continuïteit en het voorziet in een permanente behoefte van de samenleving aan identificatie met hun helden.

Wat Toon Gerbrands, algemeen directeur van PSV, misschien wel het duidelijkste in het boek laat zien is hoe hij aankijkt tegen en omgaat met, wat hij de leiderschapsparadox noemt: een organisatie heeft baat bij rust en resultaten, terwijl echt leiderschap zich juist onderscheidt in mindere, problematische tijden met een dreiging van crisis. En die situaties doen zich meer dan gemiddeld in de topsportwereld voor. Gevoed door eigen ervaring en geïnternaliseerde inzichten van buiten op het gebied van leiderschap laat Gerbrands zien in wat voor setting gepresteerd wordt en moet worden. Daarin lopen soms eigen ervaringen en visies op leiderschap en management – overigens niet hinderlijk – door elkaar heen. Je zou kunnen zeggen dat het boek vooral gaat over het managen van druk in een omgeving waarin grote risico’s gelopen en genomen moeten worden. Daarbij gaat het om tal van dilemma’s die vanuit deels vaste kernwaarden, langetermijndenken en visie, deels vanuit spontane inzichten opgelost moeten worden. Kenmerkend voor de visie van Gerbrands op management is het besef dat de resultaten nooit voor 100% maakbaar zijn, maar wel de manier van denken. Daarmee wil hij de focus terugbrengen van een onbeheersbaar gevoel over situaties naar te beheersen leerpunten, zoals hij dat zegt. Die leerpunten berusten naar mijn mening op het tonen van kwetsbaarheid in een veilige omgeving, bescheidenheid omdat het nooit over het eigen ego kan gaan en onafhankelijk denken, met daaraan gekoppeld eigen oordeelsvermogen.

Wat maakt het boek nu zo waardevol? Dat zijn tenminste drie dingen. Allereerst, de nauwkeurige en eerlijke wijze van beschrijven wat nu die stijl van Gerbrands kenmerkt. Dat doet hij vanuit zijn eigen, lange ervaring als coach en leidinggevende in de sport. Hoe hij voortdurend balanceert op de dunne draad tussen succes en falen, hoe hij op die draad weet te blijven staan, hoe hij er soms van af valt en zich dan toch weer opricht om de weg over die lijn voort te zetten. Daar is inzicht, reflectievermogen, daadkracht en discipline voor nodig. Daarmee zijn we beland bij wat ik de prestatieparadox zou willen noemen. Terwijl in andere arbeidsorganisaties de nadruk op presteren wordt gelegd en nauwelijks op voorbereiding, is dat in de topsport precies omgekeerd. Trainen, regulering van de fysieke en mentale energievoorraad, ontwikkelen van zelfinzicht, feedback geven en ontvangen, twijfels omzetten in kracht en overtuiging, durven nemen van (maatschappelijke) verantwoordelijkheid, het zijn allemaal ‘leerzaken’ die, direct of indirect (cultuur van de sportvereniging) met een goede voorbereiding op de piekmomenten – de wedstrijden – te maken hebben. En waarvoor de manager de volledige verantwoordelijkheid alleen èn samen met zijn spelers draagt. Waardevol is het boek ook voor managers en vooral leiders in de private en publieke sector, omdat Gerbrands heel duidelijk maakt dat leiderschap mensenwerk is. Dat impliceert niet alleen warme betrokkenheid bij de individuele sporters zelf, maar ook de noodzaak om stevige, heldere beslissingen te nemen vanuit het grotere belang van team en club. Daarbij moet je je durven verlaten op je eigen intuïtie, niet zelden een eenzaam proces. Dat noemt Gerbrands treffend: hard op resultaten, hart voor mensen.

Tot slot, hoe zou ik de managementstijl van Toon Gerbrands willen typeren? Naar mijn gevoel gaat het om drie samenhangende kernbegrippen: no nonsense (‘een probleem wordt pas een probleem als je het niet oplost’), common sense (‘geloof altijd wat je ziet’) en sensibiliteit (‘we werken met de structuren van gisteren met de methodes van vandaag aan de problemen van morgen’). Dat wil zeggen: broodnuchter, zonder flauwe kul, objectief, vertrouwend op de logica van het boerenverstand, maar wel heel goed afgestemd op de signalen uit de omgeving. Juist dat vermogen om iets te kunnen voelen is misschien nog wel het belangrijkste voor goed leiderschap in sport en maatschappij. Het verklaart ook waarom Gerbrands zijn boek afsluit met een hoofdstuk over de toekomst van het voetbal (in Nederland) en een toptienlijst over zelfmanagement, leiderschap (van de toekomst), presteren (in de toekomst), samenwerken, visie ontwikkelen, cultuur in organisaties.

Welke doelgroep bedient Mijn stijl? Niet alleen managers in topsport, maar ook het bedrijfsleven en de publieke sector zal geïnspireerd raken door de inzichten van Toon Gerbrands. Met name z’n kritiek op bureaucratie in beide sectoren is verhelderend. Overdaad aan orde leidt tot chaos en verhindert adequaat in te spelen op actuele ontwikkelingen. Wat mensen verbindt, zijn inspirerende visies in plaats om tot achter de komma uitgewerkte plannen.

Paul Misdorp is Directeur van VinNDT (Veranderen in Nieuw Denken Toepassen) en kennispartner van Zeelenberg, adviseurs voor Mens en Organisatie en van de Van Gemertgroep.